Interview Alex Bakker

Hoe zou u uzelf omschrijven?

 Ik ben historicus en dat heeft veel invloed op hoe ik denk en wat ik schrijf. Ik zie mezelf echter niet als een uitgesproken academicus. Ik vind het belangrijk om kritisch te zijn en hecht veel waarde aan de dingen te begrijpen, maar mijn ambitie is wel steeds om hiervan een vertaalslag te maken voor de lezer.

Ik schrijf bijvoorbeeld nu aan een historisch verhaal over een stuk transgendergeschiedenis. Ik gebruik in dit boek voor het eerst fictionalisering. Ik voerde een zo diepgaand mogelijke studie van de bron over mijn twee reële hoofdpersonen uit. Vervolgens zet ik de bron in als materiaal om de lezer de beleving van binnenuit, namelijk de beleving van een transpersoon, mee te geven. Hierin verschilt dit werk van eerder werk van me.

Zo heb ik een dikke tien jaar geleden mijn persoonlijke verhaal neergeschreven Mijn valse verleden (2014). Later benaderde ik het transgenderthema voornamelijk vanuit historisch perspectief. Je zou het werk dat ik nu aan het schrijven ben, kunnen opvatten als een combinatie van beide. Dankzij academische werken die eerder al gemaakt zijn, ben ik nu in staat om me te focussen op de meer persoonlijke perspectieven.

Wat is de positie van schrijven in uw leven?

Schrijven neemt zo’n 90% van mijn tijd in beslag. Voorheen werkte ik meer in de breedte, maar dat doe ik steeds minder. Research voor documentaires en televisieseries verricht ik nog steeds, maar het liefst zit ik toch te schrijven. Ik houd ervan dat ik zelf verantwoordelijk ben voor alle keuzes.

Ik zie mezelf echter niet als een groot stilist, ik schrijf toch nog het meest als historicus. Eigenlijk wilde ik dit boek initieel beginnen als historische roman, maar ik merkte dat ik tegen bepaalde muren aanbotste. Dan ga je hele lelijke oplossingen bedenken om de informatie over te brengen, dus in die zin was het een bevrijding om er toch non-fictie van te maken, maar dan met een groot aandeel fictionalisering. Ik heb nu hele stukken waarin ik kan uitleggen wat er speelde. Als Dora, mijn hoofdpersonage, naar het instituut komt met maar 1 wens, namelijk om van haar mannelijk geslachtsdeel bevrijd te worden, kan ik vragen beantwoorden zoals; Waarom zeggen de artsen niet meteen ja en waarom zeggen ze niet meteen nee? Wat weet men over transpersonen? Hoe denkt men op dat moment over hormonen?

Literaire non-fictie is een genre dat me ligt. Het ligt me meer dan puur literatuur schrijven. Bij puur literatuur, zo stel ik me voor, hebben mensen veeleer de drang om te schrijven en te vertellen. Daar heb ik minder de drang naar. Mijn motivatie is steeds om verhalen te vertellen uit het verleden.

Zoals u eerder al zei, werkte u vroeger meer in de breedte, terwijl u zich nu eerder op het schrijven toespitst. Maakte u deze switch vanuit het gevoel dat u nu uw onderwerp gevonden heeft?

Ik vind het fijn om langdurig aan een project te werken, maar ik moest het zelfvertrouwen ontwikkelen om een boek te schrijven.

Op een gegeven moment besefte ik dat ik geschied wilde schrijven en dan specifiek over transgendergeschiedenis. Ik wou dit vroeger net niet, omdat ik privé en werk graag gescheiden hield, maar dat werd met de rijd minder. Ook kwam het besef dat het ooit te laat zal zijn om deze prille transgendergeschiedenis nog helder genoeg op te tekenen. Ik vind het belangrijk om de ervaringen van die eerste generatie transpersonen vast te leggen, vooraleer ze er niet meer zijn. Dat was voor mij de motivatie om de sprong te wagen en mijn persoonlijke achtergrond in te zetten in mijn werk. Ik was hier altijd tegen, maar in de praktijk heb ik hier nooit negatieve gevolgen van ervaren. Bij interviews is het zelfs een voordeel. Mensen durven het gesprek gemakkelijker aan te gaan en er is sneller een basis van vertrouwen.

Las u recent iets dat u raakt?

Het raakt me wat er op dit moment gebeurt op het vlak van de transgenderbeeldvorming. Het is erg betreurend dat het zo’n politieke pion geworden is. Dat is de absolute keerzijde van het feit dat het thema de laatste jaren zo in de aandacht gekomen is. Lang had dat voornamelijk positieve gevolgen: meer begrip, betere beeldvorming… Maar nu is het een pion geworden in een cultuuroorlog in de Verenigde Staten. Het enerveert me als mens, maar ook als historicus. Mensen zien het als een soort hedendaagse gril, terwijl er zoveel bewijs is dat dit altijd al leefde. Ik hoop dat mijn boek daar iets tegenover kan stellen.

Wat was uw persoonlijke doel van deze residentie? Wat wou u er graag uithalen?

Het belangrijkste voor mij was focus. Dat was thuis recent om verschillende redenen moeilijker. Daardoor miste ik concentratie, iets wat toch wel cruciaal voor schrijven is. Ik heb de residentie dus echt als een retraite gezien. Daarnaast wou ik graag produceren en een aantal woorden halen. Dat is gelukkig goed gelukt.

Alex Bakker (1968) is historicus en schrijver. In 2014 publiceerde hij zijn autobiografische roman over zijn transgenderachtergrond ‘Mijn valse verleden’. Bakker is gespecialiseerd in transgendergeschiedenis en schreef het baanbrekende ‘Transgender in Nederland. Een buitengewone geschiedenis’ (Boom Uitgevers, 2018), gevolgd door ‘Een halve eeuw transgenderzorg aan de VU’ (Boom Uitgevers, 2021). Hij is co-auteur van ‘Others of My Kind: Transatlantic Transgender Histories’ (University of Calgary Press, 2020) dat werd bekroond met 2021 Choice Outstanding Academic Title.

Op dit moment werkt hij aan een boek (literaire non-fictie) over transgender personen in het interbellum in Berlijn, de allereerste mensen die een medische transitie ondergingen. Ze waren in behandeling bij het revolutionaire Institut für Sexualwissenschaft van de Joodse arts Magnus Hirschfeld: een veilige haven voor homoseksuele, intersekse en trans personen.